U proleće 1944.godine Treći Rajh je još uvek kontrolisao najveći deo Evrope. Francuska, Holandija, Belgija, Luksemburg, veći deo Italije, Bugarska, Rumunija, Mađarska, Čehoslovačka, Poljska, Finska, Jugoslavija, Albanija, Grčka, Norveška, Danska, Letonija, Estonija i Litvanija su bile pod kontrolom nemačkih snaga. Bližila se peta godišnjica od nemačkog napada na Poljsku i činilo se da nacisti nikada neće biti poraženi.
Saveznicima je trebalo dve godine da Nemce i Italijane izbace iz Afrike a zatim još godinu dana da oslobode Siciliju i južnu Italiju. Na istoku Crvena Armija je uspela da se vrati oslobodi najveći deo teritorija SSSR koje su okupirane 1941.godine.
Velika Britanija i SAD su konačno bile spremne da otvore novi front u Evropi. Došlo je vreme da se oslobodi Francuska i zada smrtonosan udarac nacističkoj vojsci. Pripreme za iskrcavanje su trajale duže od godinu dana. Na britanskim ostrvima se okupilo više stotina hiljada američkih, britanskih, francuskih, kanadskih i poljskih vojnika. Za potrebe ove operacija su pripremljena i velika skladišta ratnog materijala, vozila, opreme, municije. Vodilo se računa o svim detaljima, a posebna pažnja je posvećena logistici. Saveznički planeri su za ovu operaciju konstruisali veštačke luke za prebacivanje vojnog materijala, podvodni naftovod kako bi trupe dobile neophodno gorivo. Konstruisan je veliki broj amfibijskih vozila koja su trebala da obezbede saveznicima prednost u prvom talasu iskrcavanja.
Savezničke mornarice su za ovu operaciju prikupile 7.000 plovila i to 1.213 ratnih brodova, 864 trgovačka broda, 736 pomoćnih brodova i 4.126 desantnih plovila. Za neposrednu podršku iskrcanim trupama je predviđeno 5 bojnih brodova, 20 krstarica, 65 razarača i dva monitora. Za vazdušnu podršku je prikupljeno 11.590 aviona. Kako je pored pomorskog planiran i vazdušni desant na nemačku pozadinu prikupljeno je i 2.395 transportnih aviona i 867 jedrilica.
Nemačka vojska se tri godine pripremala za savezničko iskrcavanje gradeći “Atlantski bedem”. Duž francuske, belgijske i holandse obale nemačke jedinice su gradile niz utvrđenja koja bi u teoriji trebala da učine savezničku invaziju nemogućom. Kada je feldmaršal Ervin Romel postavljen za komandanta grupe armija B gradnja je dobila na ubrzanju ali u junu 1944.godine Atlantski bedem nije bio ni blizu završetka.
Hitler je za odbranu Francuske imao ograničene snage, kako kopnene tako i pomorske i vazdušne. Nemačka ratna mornarica je raspolagala sa tri torpiljarke, 29 torpednih čamaca i oko 70 milopolagača i minolovaca. Luftwaffe je na papiru imala 400 aviona raspoređenih u Francuskoj, no, nedostatak rezervnih delova i pilota tako da broj operativnih aviona nije prelazio 50. Vermaht je do početka juna u Francusku rasporedio 58 divizija. Kvalitet raspoređenih jedinica je bio različit. Neke su prebačene sa istočnog fronta posle teških borbi na oporavak, reorganizaciju i popunu, druge su formirane u Francuskoj. Takođe i struktura, popunjenost i obučenost jedinica je bila različita. Početkom juna Romel je na normandijskom poluostrvu imao pet pešadijskih divizija (711, 709, 352, 91 i 716.divizija) i 21.oklopnu diviziju u sastavu 7.armije.
Saveznički plan iskrcavanja je predviđao vazdušni desant tri divizije (6. britanska, 82. i 101. američka) koje bi se spustile u unutrašnjosti poluostrva kako bi nemačkim jedinicama na obali odsekli odstupnicu i sprečili dolazak pojačanja dok će pomorski desant biti izveden na pet plaža koje su dobile imena Utah, Omaha, Sword, Gold i Juno.
Na plažu Omaha je trebalo da se iskrca 29. diviziji američke vojske a na plažu Utah 4. divizija američke vojske. Na plažu Juno je planirano iskcavanje 3.kandaske divizije, dok su plažu Sword trebali da zauzmu pripadnici 3.britanske divizije, a plažu Gold 50. britanska divizija u saradnji sa 8.oklopnom brigadom.
Savezničko iskrcavanje je počelo padobranskim desantom u noći između 5. i 6. juna. Britanska 6. vazdušnodesantna divizija je uspešno osvojila mostove preko reke Orne na levo boku desanta. Američke 82. i 101. divizija su zbog lošeg vremena i grešaka u navigacili desantirane širom Normandije. Deo 82. divizija koji je sleteo prema planu je u zoru 6. juna osvojio gradić Sainte-Mere-Eglise.
Kako su prognoze najavljivale loše vreme za 6.jun Romel je otputovao u Nemačku, a većina jedinica nije bila pod uzbunom. Kako su prvi izveštaji bili konfuzni, Nemci su verovali da se radi o diverziji i da tek sledi iskrcavanje biti kod Kalea.
Pomorski destant je bio relativno uspešan. Najslabiji je otpor pružan Amerikancima na plaži Utah te su oni male gubitke napredovali prema planu. S druge strane Nemci su pružili veoma jak otpor na plaži Omaha gde se američka 1. pešadijska divizija sukobila sa 352. nemačkom divizijom. Amerikanci su obalsku odbranu slomili posle teških borbi uz teške gubitke. Britanske jedinice su brzo ovladale plažama Sword i Gold i krenule su u nastupanje ka Kanu. Njihov prodor je sredinom dana zaustavio kontranapad 21.oklopne divizija i tu se front privremeno stabilizovao. Na plaži Juno, Kanađani su uz velike gubitke (prve linije su imale oko 50% gubitka) ušli dublje na kopno i jedini ostvarili svoj primarni cilj prvog dana i izbile su na put koji vodi u Kan.
Iskrcavanje saveznika je predstavljalo veliki logistički uspeh jer prvog dana iskrcano više od 150.000 savezničkih vojnika. Do 11.juna saveznici su iskrcali više od 300.000 vojnika i ogromne količine ratnog materijala. U tom trenutku, sve desantne zone su povezane i savezničke jedinice su napredovale oko 25 km od obale na frontu širine oko 100 kilometara.
Nemačke trupe su se grčevito borile, ali kako je vreme prolazilo bilo je jasno da saveznici jačaju. Amerikanci su napadala ka Šerburu, dok su Britanci nadirali ka Kanu. Romel je svoje rezerve morao da ubacuje pojedinačno u borbu kako bi ojačao već umorne jedinice koje su bile u borbi od prvog dana. Američke trupe su 27.juna oslobodile Šerburg, a britanske jedinice su 7.jula ušle u e Kan.
Pukovnik Stafenberg je 13.jula pokušao atentat na Hitlera a četiri dana kasnije Romel je ranjen i evakuisan je sa fronta, što je izazvalo dodatnu pometnju u nemačkim redovima. Savezničke snage su se 28.jula iskrace na južne obale Francuske, što je nemačke trupe stavilo u težak položaj. Oslobađanje Normandije je saveznicima dalo neophodan prostor za dalji prodor u centralnu Francusku. Patonova 3.armija je 31.jula krenula u napad na Bretanju, Nemci su odgovorili kontranapadom četiri oklopne divizije kod Faleza 7.avgusta što je zapečatilo sudbinu nemačkih snaga. Saveznici su zahvaljujući vazdušnoj prevlasti uspeli da nemačke jedinice opkole. U teškim okolnostima deo nemačkih trupa se probio ali uz velike gubitke u ljudstvu i ratnom materijalu i opremi.
Posle poraza kod Faleza Hitler je naredio opšte povlačenje iz Francuske. Saveznici su 19.avgusta oslobodili Pariz, a 3.septembra je oslobođen i Brisel. Sredinom septembra je usledio vazdušni desant na Ajndhoven, Najmegen i Arnem u Holandiji čime je većim delom završeno oslobađanje zapadne Evrope.
Od 6.juna do 21.avgusta saveznici su iskrcali više od dva miliona vojnika u Francusku. Američka vojska je imala 124.000 izbačenih iz stroja (20.668 poginulih i 10.128 nestalih). Britanske i kanadske jedinice su imale 83.000 izbačenih iz stroja od čega je 15.995 vojnika poginulo dok se 9.054 vodilo kao nestali.
Saveznička avijacija je tokom operacije izvela 480.317 borbenih letova uz gubitak od 4.101 aviona (16.714 avijatičara je nastradalo). Tokom borbi je uništeno oko 4.000 savezničjkih tenkova i oklopnih vozila.
Nemačka vojska je tokom bitke za Normandiju izgubila kompletnih 25 divizija, iz stroja je izbačeno oko 290.000 vojnika (23.000 poginulih, 67 ranjenih i oko 200.000 zarobljenih). Posle poraza kod Faleza od 2.000 tenkova koliko su imale nemačke oklopne divizije početkom juna, nemačka komanda je imala manje od 100 tenkova u celoj Francuskoj.
Dodajte komentar